Hoe een whisky aan de geturfde en rokerige smaak komt

In september jongstleden schetsten we een heerlijke ontspannen situatie voor je. Je kon op deze manier perfect kennis maken met de bijzondere ‘drinkbare whiskywolk’ Ardbeg Haar. Daar lees je hier alles over. Nu de koude wintermaanden écht voor de deur staan willen we graag vooruitblikken op die mistige winterse zondagmiddag waar je van een rokerige Islay single malt geniet. Een prachtige peated whisky past namelijk perfect bij deze tijd van het jaar. In dit artikel vertellen we over de technische kant van whisky. Hoe komt de Ardbeg whisky bijvoorbeeld aan zijn karakteristieke geturfde smaak?! En hoe verloopt het stookproces van Ardbeg? Informatie waarover jij tijdens een mooie whisky-sessie met vrienden kunt vertellen.

Een korte inleiding over Schotse whisky

Voordat wij het over het ontstaan van die geturfde, rokerige smaak gaan hebben willen we je eerst wat andere wijsheid meegeven. Het kan namelijk nooit kwaad om te weten wat een single malt Scotch whisky is. Om dit mooie ‘levenswater’ Schots te mogen noemen moet de whisky gedistilleerd, gerijpt en gebotteld zijn in Schotland. Deze rijping moet minimaal drie jaar op eikenhouten vaten gebeuren. Daarnaast moet de whisky op minimaal veertig procent alcohol worden gebotteld. Dit maakt een whisky echter nog geen single malt. Een malt whisky moet van honderd procent gerst zijn gemaakt en een single malt is een whisky die afkomstig is van één enkele distilleerderij.

(Bron: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ardbeg_Distillery.jpg)

Wat beïnvloedt de smaak van een single malt

Als whiskyliefhebber weet je dat er volop keuze is. Elke whisky heeft een unieke smaak en dat is niet voor niets. Er zijn namelijk een aantal zaken die de smaak beïnvloeden. Dit zijn de locatie, het moutproces, het water dat wordt gebruikt, de ketel en de vaten. De Ardbeg distilleerderij vind je terug op het randje van de zuidoostelijke kust van het eiland Islay. Het moutproces van het gerst vindt plaats in Port Ellen en het water dat wordt gebruikt komt uit Loch Uigeadail. Dat spreek je uit als Oog-a-daal, wat een diepe en mysterieuze plek betekent. Toepasselijk voor zo’n complexe whisky.

Hoe een whisky aan die geturfde, rokerige smaak komt

Ardbeg krijgt die herkenbare geturfde, rokerige smaak door het drogen van de gekiemde gerst. Om deze gerst te drogen wordt er turf verbrand. De rook die hierbij vrijkomt gaat in het velletje van de gerst zitten, dat wordt gemalen en wordt vervolgens met warm water overgoten. De suikers van de zetmeel uit de gerst komen hierdoor in het water. Als je daar gist aan toevoegt krijg je alcohol, dit bierachtige brouwsel ga je vervolgens twee keer distilleren waaruit de new make spirit ontstaat. De smaak van de geturfde gerst wordt in alle stappen van het whisky-proces meegenomen waardoor de Ardbeg aan deze rokerige smaak komt.

Ardbeg is de meest rokerige whisky op aarde
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat Ardbeg de meest rokerige whisky op aarde is. De ppm van de whisky ligt tussen de vijftig en 65. Ppm staat voor Phenol Parts per Million, oftewel het aantal delen fenolen per miljoen. En om de maximale smaak en body van de whisky te houden is Ardbeg non-chill filtered. Dit houdt in dat de whisky, voordat-ie wordt gebotteld, niet wordt afgekoeld en gefilterd om de vettige deeltjes eruit te halen die de whisky troebel kunnen maken. Maar dat kan alleen bij een alcoholpercentage van 46 procent of hoger. Veel distilleerderijen brengen hun whisky’s met een percentage van veertig – of 43 procent op de markt en kiezen ervoor om ‘m wel koud te filteren.

De onmisbare rol van de ketel en de vaten

Naast de locatie, het moutproces en het water zijn de ketel en de vaten binnen het stookproces net zo belangrijk. In de ketel vindt immers het distilleren plaats. Na het mouten (het bevochtigen van gerst), mashen (de gedroogde korrels worden fijngemalen in de dresser) en het gisten van de suikers ontstaat er uiteindelijk een wash. En deze wash moet worden verhit tot boven het kookpunt. Dat gebeurt in de grootste koperen distilleerketel, de wash-still. Tijdens het kookproces zal de alcohol eerder dan het water verdampen en opstijgen. Dit wordt uiteindelijk opgevangen en gecondenseerd tot vloeistof.

De ketels van Ardbeg beschikken over een zogeheten ‘purifier’ die zorgt voor een extra zuiverende werking tijdens de distillatie. Het zwaardere deel van de verdampte elementen wordt al snel weer vloeibaar. Zij belanden in de ‘purifier’ en vloeien weer terug naar de distilleerketel, terwijl de lichte elementen in verdampte vorm verder gaan en uiteindelijk in de new make spirit terecht komen. Zo krijgt het distillaat een lichte, fruitige en complexe smaak. Daarnaast is het bij iedere distillatie, ook zonder ‘purifier’, zo dat het eerste deel (de foreshots) en het laatste deel (de feints of tail) niet in het distillaat terecht komen. Deze bevatten namelijk giftige en onaangenaam smakende elementen.

Het ‘levenswater’ wordt hierna in vaten gerijpt. Ardbeg gebruikt hiervoor tweedehands bourbon vaten. Maar ook een aantal ex-sherry vaten worden ingezet voor de rijping van de Ardbeg Uigeadail. Hierdoor wordt er naast de rokerige smaak een zoet, stroperig karakter meegegeven. De Arbeg 10 Year Old, de veelgeprezen signature whisky van Ardbeg, wordt alleen op ex-bourbon vaten gerijpt. De rokerige gerstsmaak van deze whisky wordt weer aangevuld met frisse tonen van limoen en zachte tonen van kaneel. Bij deze whisky ontdek je een lange, zacht rokerige afdronk. Na het rijpingsproces wordt de spirit tot slot met water verdund. Hiermee wordt het alcoholpercentage teruggebracht. Ter verduidelijking: de fermentatie en distillatie zorgen voor de primaire aroma’s, de houtrijping voegt hier de secundaire aroma’s aan toe.

Maximaal genieten van je whisky in de winter

Hopelijk hebben wij je bij deze de nodige kennis over een rokerige whisky bijgeleerd. Je weet nu hoe de Ardbeg tot stand komt en hoe deze whisky aan zijn karakteristieke smaakt komt. Het is dus tijd om ‘m te proeven. Onze vrienden van Manners.nl vertellen hier hoe je in de winter maximaal van deze veelzijdige whisky kunt genieten. Cheers.

Onderwerpen

• Ardbeg
• drank
• whisky