[REVIEW] JOKER: tragisch, aantrekkelijk en simpelweg schitterend!

‘The Joker’, de meest iconische slechterik voortgekomen uit stripboeken. Wat de meeste mensen impliciet (waarschijnlijk) wel begrijpen over de aard van zijn karakter, is dat hij chaos volledig omarmt en dat hij hierdoor geen daadwerkelijke angsten kent. Regisseur Todd Philips heeft een film gemaakt die de kernwaarden van dit personage grondt. Dat is grimmig, bijtend en tragisch. Het is een auto-ongeluk dat zich in slowmotion afspeelt gedurende twee uur, en ik kon mijn ogen geen seconde van het scherm wijken.

Er heerst controverse rondom Joker om allerlei holle redenen die – zo dacht ik – al vele jaren ontkracht zijn. Joker zou inspireren om geweld te plegen of aanzetten tot haat. Indien dat de gedachtegang is, moet Schindler’s List ook vermeden worden omdat het inspireert om andere bevolkingsgroepen te onderdrukken. Er is een overduidelijk verschil tussen tragiek en masochisme, en wie dat niet inziet heeft een groter probleem dan een wit geschminkte Joaquin Phoenix die al kettingrokend zijn weg verliest.

De definitie van een character study

Want laatstgenoemde is de voornaamste reden om de film te zien. Het script was geschreven met Joaquin Phoenix in het achterhoofd en de acteur bewijst zijn waarde dubbel en dwars. Je kunt het aantal minuten dat hij niet in beeld is waarschijnlijk op één hand tellen en dat is met een reden: Joker is de definitie van een zogenaamde ‘character study’ en dit wordt gedragen door Phoenix.

De man is (permitteer mij een cliché) een tour de force, een wervelwind die elke seconde je aandacht opeist. Niet alleen door vreemd en opvallend gedrag te vertonen, maar door de belichaming hiervan. Hoofdpersoon Arthur Fleck heeft bijvoorbeeld een aandoening die ervoor zorgt dat hij zonder controle begint te lachen in gespannen situaties. Mijn initiële vrees was dat dit een soort goedkope truc zou zijn, iets dat toevallig op de juiste momenten op komt borrelen om zware momenten overdadig te onderstrepen, maar dat is absoluut niet het geval.

Het verhaal van een getergde ziel

De ongecontroleerde lach gaat juist vooraf aan enkele tekenende gebeurtenissen die Arthur probeert te voorkomen. Bij vlagen hoor je Phoenix zo hard zijn keel schrapen dat het lijkt alsof hij op het punt staat om over te geven, zo sterk als hij probeert om zijn uitbarsting te onderdrukken.

Maar wat Phoenix neerzet gaat veel verder dan een excentrieke lach op ongelegen momenten. In werkelijk alles wat hij doet zit een merkbare consistentie, ondanks het bipolair ogende gedrag. En deze tweesplitsing is nodig om het verhaal te kunnen vertellen, want Arthur is een getergde ziel die juist zelfvertrouwen wint door zijn menselijkheid meer los te laten.

Dat is wat Joker ook zo aantrekkelijk maakt in al zijn tragiek. Je kijkt naar de film omdat je de transformatie naar Joker wil zien, maar snel genoeg besef je dat je niet wil dat Arthur slachtoffer wordt van deze transformatie. Door dit persoonlijk dubio wist ik niet of ik moest lachen of huilen, waardoor een soort micro versie van Arthur’s tweestrijd in mijn hoofd plaatsvond.

Andere Joker dan je gewend bent

Als je echter verwacht dat dit twee uur durende slowmotion auto-ongeluk uit zal monden in een kettingreactie aan explosies, dan zal je teleurgesteld worden. Zelfs wanneer Phoenix’ personage ‘Joker’ wordt genoemd, is het nog steeds een geschminkte man genaamd Arthur die met zojuist verworven zelfvertrouwen paradeert. De echte clownprins zoals we die in andere iteraties kennen, komt amper aan bod. Dat is niet waar deze film over gaat. En wellicht dat daar ook de onbegrip vandaan komt.

Joker is geen vergoelijking van gestoord gedrag. Indien iemand de film gaat zien om te kijken hoe Joker’s waanzin ontstaat, komt die persoon bedrogen uit. Veel van de waanzin, zit ingebakken in het personage dat ten tonele verschijnt. De vragen die Joker werkelijk wil beantwoorden is “hoe kan iemand dusdanig chaos omarmen?” en “hoe kan iemand geen enkele angst voor verlies hebben?” De kernwaarden en grootste ‘krachten’ van de superschurk zijn altijd de grootste aantrekkingspunten geweest. Een gewone man zonder bovenmenselijke vaardigheden, die zijn tegenstanders enkel verslaat door schaterlachend zijn nihilisme te omarmen.

Een mentale ontrafeling

Joker is een uiteenzetting van dit gegeven; tragisch maar tegelijk zo aantrekkelijk om naar te kijken. Niet alleen dankzij de acteerprestatie van Joaquin Phoenix, maar ook door de fantastische regie en de meeslepende muziek. Joker krijgt een onderliggende horror-toon die doet denken aan films als Taxi Driver en The Shining. En dat is ook wat je moet verwachten: een mentale ontrafeling die zich op tragische maar schitterende wijze ontvouwt.

Joker draait vanaf vandaag in de bioscoop

Onderwerpen

• film
• joker
• Review